Co to jest nadczynność nadnerczy?
Nadczynność nadnerczy, znana również jako zespół Cushinga lub hiperadrenokortycyzm, to choroba endokrynologiczna spowodowana nadmiernym wydzielaniem kortyzolu przez nadnercza. Kortyzol, nazywany hormonem stresu, jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, ale jego nadmiar prowadzi do licznych powikłań zdrowotnych.
Zespół Cushinga jest jedną z najczęstszych chorób hormonalnych u psów, zwłaszcza u starszych czworonogów. Występuje głównie u psów ras małych i średnich, takich jak pudle, jamniki, beagle czy teriery.
Przyczyny nadczynności nadnerczy u psów
Nadczynność nadnerczy może mieć różne przyczyny, a do najczęstszych należą:
- Postać przysadkowa (PDH – Pituitary-Dependent Hyperadrenocorticism) – stanowi około 85% przypadków. Jest spowodowana gruczolakiem przysadki mózgowej, który nadmiernie stymuluje nadnercza do produkcji kortyzolu.
- Postać nadnerczowa (ADH – Adrenal-Dependent Hyperadrenocorticism) – występuje w około 15% przypadków i jest wynikiem guza jednego z nadnerczy, który niezależnie od przysadki wydziela nadmiar kortyzolu.
- Jatrogenna nadczynność nadnerczy – rozwija się w wyniku długotrwałego stosowania glikokortykosteroidów (np. prednizonu), co prowadzi do zahamowania naturalnej produkcji hormonów przez nadnercza i późniejszego ich rozregulowania.
Objawy nadczynności nadnerczy
Choroba rozwija się powoli, a jej objawy często są początkowo niezauważalne lub mylone z procesem starzenia się psa. Najczęstsze symptomy to:
- Nadmierne pragnienie i częste oddawanie moczu – pies pije dużo wody i może mieć trudności z utrzymaniem czystości w domu.
- Wzmożony apetyt – zwierzę nieustannie domaga się jedzenia, co może prowadzić do otyłości.
- Przyrost masy ciała i charakterystyczne otłuszczenie brzucha – sylwetka psa zmienia się na tzw. „brzuch beczkowaty”.
- Ścieńczenie skóry i utrata sierści – skóra staje się cienka, podatna na uszkodzenia, a sierść wypada, zwłaszcza na bokach ciała.
- Osłabienie mięśni i apatia – pies ma trudności ze wstawaniem, poruszaniem się i unika aktywności fizycznej.
- Zwiększona podatność na infekcje skórne i wolniejsze gojenie ran – częste są ropne zapalenia skóry, grzybice oraz infekcje dróg moczowych.
- Zaburzenia neurologiczne – w zaawansowanych przypadkach mogą pojawić się drgawki, dezorientacja czy zaburzenia równowagi.
Objawy te mogą nasilać się stopniowo, dlatego wczesna diagnostyka jest kluczowa dla skutecznego leczenia.
Diagnostyka zespołu Cushinga u psa
Rozpoznanie nadczynności nadnerczy wymaga przeprowadzenia szeregu badań laboratoryjnych oraz obrazowych. Weterynarz może zalecić:
- Badanie krwi i moczu – wykazuje typowe nieprawidłowości, takie jak podwyższony poziom glukozy, cholesterolu i enzymów wątrobowych, a także rozcieńczony mocz.
- Test hamowania niską dawką deksametazonu (LDDST) – polega na podaniu deksametazonu i monitorowaniu poziomu kortyzolu we krwi. Jest to jedno z najczęściej stosowanych badań diagnostycznych.
- Test stymulacji ACTH – ocenia reakcję nadnerczy na hormon adrenokortykotropowy, co pozwala określić, czy problem leży po stronie przysadki czy nadnerczy.
- USG jamy brzusznej – pozwala ocenić nadnercza i wykryć ewentualne guzy.
- Rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografia komputerowa (CT) – stosowane w przypadkach podejrzenia guza przysadki mózgowej.
Leczenie nadczynności nadnerczy u psa
Leczenie zależy od przyczyny choroby. Wyróżnia się kilka metod terapii:
- Leczenie farmakologiczne – najczęściej stosowane w przypadkach przysadkowej nadczynności nadnerczy. Wykorzystuje się leki, takie jak trilostan (Vetoryl), który hamuje produkcję kortyzolu, lub mitotan, który niszczy nadmiernie aktywne komórki nadnerczy.
- Leczenie chirurgiczne – wskazane w przypadkach guzów nadnerczy. Usunięcie chorego nadnercza może prowadzić do całkowitego wyleczenia, ale zabieg jest skomplikowany i obarczony ryzykiem.
- Odstawienie glikokortykosteroidów – w przypadkach jatrogennych konieczne jest stopniowe wycofywanie sterydów pod kontrolą weterynarza.
Podczas leczenia niezbędna jest regularna kontrola poziomu kortyzolu oraz funkcji narządów wewnętrznych, aby uniknąć powikłań.
Możliwe powikłania i rokowania
Nieleczona nadczynność nadnerczy prowadzi do poważnych powikłań zdrowotnych, takich jak:
- Cukrzyca – nadmiar kortyzolu może wywołać insulinooporność i prowadzić do rozwoju cukrzycy.
- Nadciśnienie tętnicze – może zwiększać ryzyko niewydolności serca i udarów.
- Zakrzepica i problemy naczyniowe – nadmierna ilość kortyzolu sprzyja tworzeniu się zakrzepów, co może prowadzić do zatorów i zawałów.
- Zespół metaboliczny – obejmujący zaburzenia lipidowe, otyłość i insulinooporność.
Rokowania zależą od stopnia zaawansowania choroby i reakcji na leczenie. W przypadkach dobrze kontrolowanej choroby przy zastosowaniu terapii farmakologicznej psy mogą żyć jeszcze przez wiele lat w dobrej kondycji.
Warto wiedzieć
Nadczynność nadnerczy jest poważnym schorzeniem hormonalnym, które wymaga dokładnej diagnostyki i odpowiedniego leczenia. Wczesne wykrycie objawów oraz wdrożenie terapii pozwala poprawić jakość życia psa i zapobiec groźnym powikłaniom.
Regularne badania kontrolne, świadoma opieka oraz monitorowanie stanu zdrowia psa mogą znacząco wydłużyć jego życie i poprawić komfort codziennego funkcjonowania. Dzięki nowoczesnym metodom diagnostycznym i leczniczym zespół Cushinga nie musi oznaczać wyroku, a odpowiednia terapia pozwala na utrzymanie dobrego samopoczucia czworonoga przez wiele lat.